Volgens oud-directeur-generaal Uilenbroek zijn de problemen bij de Belastingdienst vele malen groter en fundamenteler dan blijkt uit de toeslagenaffaire. De problemen zijn ook niet recent, maar spelen al vijftien jaar. Het onderzoek middels de mini-enquête is dan ook niet vergaand genoeg stelt de voormalig topambtenaar.
Halverwege afgekapt
Volgens Uilenbroek is de ziekte van de Belastingdienst dat verbeterprocessen niet worden afgemaakt omdat ze halverwege worden afgekapt. ‘Dan moet het weer helemaal anders waardoor de Belastingdienst niet vooruit komt. Het functioneren van de Belastingdienst is een symptoom van andere dingen die ernstig fout zitten in ons bestuur’, aldus Uijlenbroek.
Het verhoor van de oud-directeur-generaal duurde bijna vier uur. Uijlenbroek werd in 2017 de hoogste baas bij de Belastingdienst. Dat gebeurde nadat zijn voorganger moest vertrekken vanwege de veel bekritiseerde vertrekregeling. Hij mocht zelf in januari vertrekken van minister van Financiën Wopke Hoekstra. In reactie op het aftreden van Menno Snel, dat schrijft het FD.
Stukgemaakt
Volgens Uilenbroek heeft het wegsturen van de directeur-generaal en de vijf directeuren de dienst stukgemaakt. ‘We zijn weer terug bij af’. Dat komt door alle politieke interventies zei de topambtenaar. Voorzitter van de ondervragingscommissie Chris van Dam (CDA) vroeg de oud-topman of hij ook concrete stappen had gezet naast het maken van scherpe analyses.
Daarop wees Uilenbroek op de lof die de Algemene Rekenkamer in haar oordeel in 2019 had gegeven. De fiscus zou een weg naar boven hebben hervonden. Bij zijn aantreden vond hij een ‘een organisatie in verwarring’ die was gevangen in ‘achterdocht en wantrouwen’. De problemen in het ‘rechtsstatelijk handelen’ werden al beschreven in een memo van de interne jurist Sandra Palmen. Maar die kwam niet verder dan het managementteam van de dienst Toeslagen.
Systeemfouten
Het onderdeel van een keten van schakels en zekeringen in het systeem die hebben gefaald. ‘De ambtenaar die in deze zaak beschuldigd kan worden, gaat u niet vinden. Rampen ontstaan doordat alle schakels in een systeem falen, ook in deze hele trieste situatie, ook wij zoals we hier zitten in deze zaal’, aldus Uijlenbroek.
Systeemfouten zorgden al ver voor CAF 11 voor dramatische gevolgen voor burgers. Ook toen de Ombudsman in 2017 al zei dat er grove fouten werden gemaakt, bleef de Belastingdienst ‘uitleggen hoe de wereld in elkaar zit’ op basis van wet- en regelgeving.
Financiën
Uilenbroek wist het precieze moment van de omslag te benoemen. 4 juni, om half tien ‘s ochtends. De ‘teamleider handhavingsregie meldde toen in een vergadering dat de CAF-dossiers niet deugden. Er kon niet worden beargumenteerd waarom de toeslagen waren stopgezet. ‘Toen heb ik gezegd: dan hebben de burgers gewoon gelijk. Dat was de omslag’.
De oud-directeur-generaal erkent dat het geen heldendaad was. ‘Daar was het veel te laat voor’. Waar zijn collega’s de schuld bij het ministerie van Sociale Zaken legden, kijkt Uilenbroek ook naar het ministerie van Financiën. Daar hadden ze in 2012 met een kleine aanpassing van de ‘eigen’ Algemene Wet Inkomensafhankelijke Regelingen veel leed kunnen voorkomen. De wetsaanpassing werd in juli van dit jaar alsnog van kracht, aldus het FD.
