Een recente uitspraak van het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden zet de btw-vrijstelling rond pensioenen op losse schroeven. Pensioenfondsen zouden niet langer zijn vrijgesteld. Zij moeten 21% btw heffen over binnenkomende pensioenpremies. Dat raakt met name werkgevers die btw niet mogen aftrekken, zoals zorg, onderwijs, overheid en delen van de financiële sector.
Btw over de volledige pensioenpremie
Het hof oordeelde in twee hogerberoepszaken dat pensioenfondsen btw moeten heffen over premies die zij innen. Het betrof procedures van de fondsen voor bakkers en schilders. Hun insteek was btw te mogen rekenen over uitvoeringskosten. De rechter ging echter verder. Niet alleen de uitvoeringsdiensten vallen onder 21% btw. Het hof ziet ruimte om btw te heffen over de gehele pensioenpremie.
Waarom dit schuurt met de btw-vrijstelling
Pensioen werd traditioneel gezien als een verzekeringsprestatie. Voor verzekeringen geldt een btw-vrijstelling. De redenering van het hof doorbreekt nu dit beeld. Het hof kijkt namelijk onder meer naar situaties waarin deelnemers pensioen kunnen opeisen zonder dat aantoonbaar premie is betaald. In sommige sectoren geldt immers een verplichtstelling en wordt handhaving afgedwongen. Die dynamiek past volgens het hof niet naadloos bij het klassieke verzekeringsbegrip. Dat botst met het lang gedragen uitgangspunt in de praktijk.
Gevolgen voor werkgevers zonder aftrekrecht
De impact is vooral voelbaar bij werkgevers zonder of met beperkt aftrekrecht. Denk aan ziekenhuizen, zorginstellingen, onderwijs, overheden en ook bepaalde financiële dienstverleners. Zij kunnen de extra btw op pensioenpremies niet verrekenen. De lasten stijgen dan direct. Dat kan doorwerken in loonkosten, tarieven en budgetruimte. Voor organisaties met krappe marges is dit effect aanzienlijk. De wijziging raakt ook interne processen. Denk aan facturatie, boeking van premies en kostprijsberekening. Daarnaast kunnen bestaande afspraken met pensioenuitvoerders herziening vragen, al bepaalt het fonds in de basis het heffingspunt.
Lopende discussies en mogelijke vervolgstappen
De btw-positie van pensioenfondsen is al jaren onderwerp van juridische discussies. Een andere lijn betreft de vraag of pensioenfondsen kwalificeren als gemeenschappelijk beleggingsfonds. Zulke fondsen kennen sinds de jaren zeventig een Europese vrijstelling. Over dit punt ligt een zaak bij de Hoge Raad, met een uitspraak later dit jaar. Intussen bestuderen branchepartijen de gevolgen van de hofuitspraken. Ook worden gesprekken gevoerd met pensioenfondsen, uitvoerders en ministeries. Reparatiewetgeving wordt genoemd als optie. Cassatie in de aangehaalde zaken is mogelijk. Of die stap ook daadwerkelijk volgt, is nog niet bekendgemaakt.
Relatie met het nieuwe pensioenstelsel
Na overgang naar het nieuwe stelsel verandert ook de btw-duiding. Tijdens de behandeling van de Wet toekomst pensioenen is aangegeven dat pensioenfondsen voor de btw in principe als collectieve beleggingsfondsen worden gezien. Die kwalificatie wijst daarmee richting vrijstelling. Totdat een fonds daadwerkelijk is overgestapt, geldt echter de huidige lezing van het hof. Fondsen die niet overstappen, kunnen dus structureel met de heffing worden geconfronteerd. De timing van transities kan daardoor financieel relevant zijn voor betrokken werkgevers.
Sectorale impact
De potentiële impact verschilt per sector en per fonds. Grote fondsen als ABP (overheid en onderwijs) en PFZW (zorg) bedienen juist veel werkgevers zonder aftrekrecht. Bij zulke werkgevers telt elke procentpunt loonkosten. De combinatie van premiehoogte en het tarief van 21% kan een zichtbaar effect geven op budgetten. Ook commerciële werkgevers met gemengd aftrekrecht krijgen te maken met complexere berekeningen. Transparantie in communicatie over doorberekende premies wordt belangrijk, al blijft het fonds leidend bij de heffing.
Conclusie
De hofuitspraken leggen de btw-vrijstelling voor pensioenen onder een vergrootglas. Werkgevers zonder aftrekrecht zien hun lasten toenemen als pensioenpremies met 21% btw worden belast. Branchepartijen onderzoeken de gevolgen, terwijl cassatie en eventuele reparatiewetgeving in beeld zijn.
Heb jij ook een vraag over btw-vrijstelling van pensioenen?
