Vandaag (1 oktober) meldt het FD dat de advocaat-generaal bij de Hoge Raad heeft geadviseerd om de belastingrente vennootschapsbelasting te verlagen. Dat kan leiden tot grote teruggaafstromen en een flinke tegenvaller voor de schatkist. Hieronder behandelen we onder andere de mogelijke financiële gevolgen voor Nederland en het bedrijfsleven.
8% was te hoog
De belastingrente voor de vennootschapsbelasting stond in 2022 en 2023 op 8%. Volgens de advocaat-generaal (AG) had dat 4% moeten zijn, in lijn met de wettelijke niet-handelsrente. Die bedroeg 2% in 2022 en 6% in 2023. De AG verwijst naar eerdere rechtspraak: belastingrente is bedoeld om het rentenadeel van de fiscus te compenseren als een aanslag te laat wordt vastgesteld. Een tarief van 8% gaat daar volgens hem aan voorbij en drukt onevenredig zwaar op bedrijven.
Massaal bezwaar en potentiele derving
Na een uitspraak van Rechtbank Noord-Nederland kwamen sinds november vorig jaar duizenden bezwaren binnen tegen de belastingrente vennootschapsbelasting. In februari stond de teller al op 6000. Omdat de instroom hard opliep, bundelde de staatssecretaris de zaak tot massaal bezwaar. Het ministerie van Financien schatte de potentiele derving in die maand op 1,3 miljard euro. Volgt de Hoge Raad de AG, dan neemt de kans toe dat bedrijven voor 2022 en 2023 rente terugkrijgen. Dat raakt direct de begrotingsruimte van de Staat.
Sprongcassatie en reikwijdte van de uitspraak
De zaak ligt bij de Hoge Raad via sprongcassatie. Het gerechtshof is overgeslagen om snel duidelijkheid te krijgen. Het uiteindelijke oordeel bepaalt ook de uitkomst van het massaal bezwaar. De Hoge Raad volgt vaak, maar niet automatisch, de conclusie van de AG. Belangrijk is dat de AG ervan uitgaat dat de redenering ook doorwerkt naar latere jaren. In 2024 bedroeg de vpb-rente 10% en nu 9%, terwijl de wettelijke rente op 7% en 6% lag. Een lagere maatstaf kan dus ook de rentelast in 2024 en 2025 drukken.
Juridische weging: bevoegdheid en belangenafweging
Volgens de AG is de staatssecretaris in 2022 zijn boekje te buiten gegaan met de verhoging naar 8%. Zelfs als de Hoge Raad die bevoegdheid wel aanneemt, schiet de vaststelling van 8% tekort. De nadelen voor belastingplichtigen zijn onvoldoende zichtbaar meegewogen. Bovendien leidt een hoog, relatief star tarief tot een willekeurige verdeling van publieke lasten. Dat schuurt met rechtsgelijkheid en voorspelbaarheid in de fiscaliteit. Een lagere, wettelijk verankerde referentierente zou die bezwaren wegnemen.
Parallellen met box 3 en bredere reikwijdte
De dynamiek lijkt op de box 3-procedures. Ook daar was sprake van massaal bezwaar en ruime terugwerkende kracht. De belastingrente vennootschapsbelasting staat niet alleen: de belastingrente voor de inkomstenbelasting ligt eveneens onder vuur. Die bezwaren zijn in mei gebundeld. Een lijn van de Hoge Raad pro lagere rente kan dus breder doorwerken. Dat vergroot het budgettaire effect en verlengt het tijdpad van verwerking door de Belastingdienst.
Financiele gevolgen voor Nederland en bedrijven
Voor de schatkist dreigt een dubbele strop: directe teruggaaf van te veel betaalde rente over 2022 en 2023 en mogelijk lagere rentebaten in latere jaren. Het eerder genoemde bedrag van 1,3 miljard euro illustreert de orde van grootte. Voor bedrijven betekent dit potentieel lagere financieringslasten rond aanslagtrajecten en een correctie van eerdere rentebetalingen. Bij een doorwerking naar 2024 en verder ontstaat structureel een lagere rentelast bij latere aanslagoplegging, mits de Hoge Raad de lijn van de AG volgt.
Wat staat er nog open?
De Hoge Raad heeft nog geen datum aangekondigd voor het arrest. In de meeste gevallen weegt een conclusie zwaar, maar zij bindt de rechters niet. Het ministerie van Financien reageert inhoudelijk niet zolang de zaak onder de rechter is en heeft geen actuele aantallen bezwaren of nieuwe dervingsinschatting gedeeld. De uitkomst bepaalt uiteindelijk de omvang, timing en reikwijdte van eventuele teruggaaf en aanpassing van de tarieven.
Conclusie: fikse tegenvaller voor de staat ligt op de loer
Als de Hoge Raad het AG-advies volgt, kan de belastingrente vennootschapsbelasting substantieel omlaag. Dat vergroot de kans op teruggaaf aan bedrijven en betekent een fikse tegenvaller voor de Rijksbegroting. Door mogelijke doorwerking naar latere jaren zijn de macro-economische effecten groter dan een eenmalige correctie. Nederland wacht nu op juridische duidelijkheid die zowel de publieke financiën als het bedrijfsleven raakt.
Heb jij ook vragen over bijvoorbeeld belastingrente?
