Uit recent onderzoek van De Nederlandsche Bank (DNB) blijkt dat één op de zes huishoudens in 2020 een familiehypotheek heeft gebruikt, wat neerkomt op een totaalbedrag van €70 miljard aan uitstaande leningen, wat op dat moment tien procent van de totale Nederlandse hypotheekschulden vertegenwoordigde.
Plausibel
DNB concludeerde dat het gebruik van familiehypotheken, voornamelijk door ouders aan kinderen verstrekt, mogelijk een opdrijvend effect heeft op huizenprijzen. Experts uit de fiscale en woningmarktwereld zijn echter van mening dat het afschaffen van dergelijke leningen waarschijnlijk weinig zou veranderen, omdat vermogende ouders hun kinderen blijven ondersteunen.
Matthijs Korevaar, universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, beschouwt de conclusie van DNB als ‘plausibel’ en merkt op dat hoewel het onderzoek niet uitgebreid wetenschappelijk is, huizenprijzen vaak op korte termijn reageren op extra kapitaal op de woningmarkt.
Geen fiscaal motief
Emeritus hoogleraar woningmarkt Johan Conijn ziet een mogelijke link tussen de stijging van huizenprijzen en de hoeveelheid geld op de woningmarkt, waarbij hij wijst op zowel familiehypotheken als belastingvrije schenkingen, zoals de jubelton.
Conijn benadrukt dat ouders niet verweten kunnen worden dat ze hun kinderen willen helpen, en Bas de Bruin van adviseur Jens Onderlinge Hypotheken voegt eraan toe dat er geen fiscaal motief achter familiehypotheken zit. Hij wijst op de diverse redenen voor het regelen van een hypotheek buiten de bank, zoals bijvoorbeeld voor ondernemers die moeilijk financiering kunnen krijgen voor specifieke vastgoedtypen.
Ongelijke vermogensverdeling en inkomensverdeling
Hoewel DNB-onderzoekers aangeven dat er fiscaal voordeel kan zitten aan familiehypotheken, waarschuwen ze dat het belastingvoordeel uit hypotheekrenteaftrek ‘ondoelmatig en onbedoeld’ kan zijn als het leidt tot overkreditering. Dit kan gebeuren wanneer de familielening wordt gebruikt bovenop de maximale hypotheek die bij een bank kan worden verkregen.
Hoogleraar fiscale economie Edwin Heithuis erkent dat het belastingvoordeel mogelijk niet leidend is bij familiehypotheken, en wijst op de kern van het probleem: ongelijke vermogensverdeling en inkomensverdeling. Johan Conijn sluit zich hierbij aan en beschouwt het ingrijpen bij familiehypotheken als een vruchteloze actie als er sprake is van ongelijke vermogens.
Al met al blijft de discussie relevant over de rol van familiehypotheken in het bredere kader van vermogensongelijkheid en ongelijke inkomensverdeling in Nederland.
