Dat men in Den Haag van het huidige toeslagenstelsel af wil, is geen geheim. Daar is wel een flinke belastinghervorming voor nodig. Zo’n hervorming kost veel tijd. Daarom luidt het advies van de nieuwe Inspectie Belastingen, Toeslagen en Douane: begin alvast aan vereenvoudiging van het belasting- en toeslagenstelsel. Deze is immers al vaak beloofd.
Ander perspectief
De nieuwe toezichthouder stuurde maandag de eerste observaties met de titel ‘Startpunt voor dialoog’ naar de Tweede Kamer. De inspecteur-generaal Bart Snels laat zien dat de vereenvoudiging niet kan wachten. Juist in tijden van koopkrachtverlies zijn toeslagen en fiscale tegemoetkomingen extra belangrijk. Ze blijven echter soms ongebruikt omdat het systeem te ingewikkeld is.
‘Waarom bekommert niemand zich om het niet-gebruik van toeslagen en controleert de Belastingdienst alleen of er te weinig belasting is betaald en niet of er te veel én te weinig is betaald’, vraagt Snels zich af. ‘Dan ben je een dienstbare overheid, die burgers en bedrijven helpt. Fraudeurs kom je zo ook op het spoor. Wij willen het perspectief omdraaien.’
Niet-gebruik
De inspectie werd opgericht om het vertrouwen tussen burgers en overheid te herstellen. Dat vertrouwen bereikte een dieptepunt na de kinderopvangtoeslagaffaire en het institutioneel racisme bij de fraudeaanpak door de Belastingdienst. De nieuwe toezichthouder onder leiding van Snels, moet erop toezien dat de overheid burgers en bedrijven rechtvaardig behandelt.
De nieuwe inspectie signaleert onder meer dat in 2019 voor het laatst een analyse is gemaakt van ‘niet-gebruikers’ van toeslagen. Uit dat onderzoek bleek dat circa 10% van de gezinnen die recht hebben op toeslagen deze niet aanvraagt. Daarmee loopt deze groep gemiddeld €2000 tot €2500 per jaar mis. Voor minima die gebruik kunnen maken van huur-, zorg- en kinderopvangtoeslag als het kindgebonden budget, is dat bedrag bovendien vele malen hoger. De verwachting is dat het niet-gebruik aanzienlijk is gestegen vanwege de toeslagenaffaire.
Politieke doelen
De inspectie stelt vast dat het systeem waarmee huishoudens zelf de toeslagen moeten aanvragen te complex is en dat de politiek daarvoor verantwoordelijk is. ‘Ideaal zou zijn dat mensen toeslagen krijgen zonder die te hoeven aanvragen’, aldus Snels. Volgens de inspectie blijven problemen als het niet-gebruik liggen omdat het onderwerp is verdeeld over verschillende ministeries. Zo is Financiën uitvoerder namens Sociale Zaken (kinderopvangtoeslag en kindgebonden budget), Binnenlandse Zaken (huurtoeslag) en Volksgezondheid (zorgtoeslag). Geen van de ministeries neemt zijn verantwoordelijkheid, merkt Snels.
Het afschaffen van de toeslagen zoals in het coalitieakkoord is opgenomen, gaat niet over één nacht ijs. Het hele belastingstelsel zal moeten worden hervormd om de inkomensgevolgen op te vangen. Daar zijn zeker twee kabinetsperiodes voor nodig. Er zitten daarnaast ook politieke doelen vast aan het huidige stelsel waardoor het helaas eerder ingewikkelder wordt dan eenvoudiger. Wie toch wil snijden in de wildgroei aan fiscale regelingen, zoals staatssecretaris Marnix van Rij van Fiscaliteit (CDA) vorige maand aankondigde, stuit op verzet van belanghebbenden, onderkent de Inspectie, aldus het FD.
