Hoewel banken en de overheid steeds nauwer samenwerking in de strijd tegen witwassen is er nog een lange weg te gaan. De georganiseerde misdaad ligt er naar alle waarschijnlijkheid niet wakker van. Een speciale eenheid van banken, politie en de FIU hebben sinds 2018 dertien kant-en-klare dossiers voor het OM opgeleverd. Het team indentificeerde €46 miljoen aan verdachte transacties. Dat is slechts een klein deeltje van de miljarden die omgaan in de zogeheten schaduweconomie.
Scheve verhoudingen
Ondanks de bescheiden vangst is het team van grootbanken politie en financiële inlichtingendienst blij met de vondst. Plaatsvervangend hoofd van de Dienst Landelijke Recherche Jeroen Poelert spreekt van een ‘geslaagd experiment’ met ‘veel onderling vertrouwen’ dat ‘navolging verdient’ en inmiddels is omgezet in een permanente samenwerking.
Het enthousiasme komt voort uit het feit dat de instanties tot voor kort nauwelijks samenwerkten. Mede dankzij de megaboetes voor ING en ABN ontstond er wederzijds wantrouwen. De banken waren bovendien niet blij met de scheve verhoudingen in de strijd tegen witwassen. Waar de grootbanken tienduizend man inhuurde om de criminele geldstromen en foute klanten op te sporen, zette de overheid daaren slechts enkele tientallen analisten tegenover.
Uniek experiment
De slechte verhoudingen hebben er wel voor gezorgd dat de samenwerking uiteindelijk werd gestart. Het team van de Serious Crime Task Force (SCTF) bevat tien werknemers van de FIU, een aantal rechercheurs van de politie en zo’n veertig bankanalisten van ABN, Rabobank, ING, Knab en de Volksbank.
De groep deelt onderling informatie en gevoelige data. Uitkomsten van het interne onderzoek worden vervolgens gedeeld met de opsporingsdiensten van de Fiod en het OM. Het team zelf benadrukt dat de samenwerking een wereldwijd uniek experiment is. Dat bevestigen kenners van de sector.
De poortwachters
Er zijn immers grote obstakels. De strenge Europese privacyregels bijvoorbeeld. Die maken dit type publieke en private samenwerkingen gecompliceerd. Banken mogen niet zomaar klantendata delen. Daarnaast gaat het om een slechts binnenlandse samenwerking. Criminele organisaties houden zich niet aan grenzen.
Volgens voormalig Fiod-projectleider Peter van Leusden is het dan ook onrealistisch dat de banken het witwasprobleem eigenhandig gaan oplossen. Andere poortweachters moeten ook hun verantwoordelijkheid nemen. Zo melden notarissen nauwelijks ongebruikelijke transacties, accountants, belastingadviseurs en makelaars ook niet.
Kinderschoenen
Teamchef Jeroen Toor van FIU Nederland roept dan ook samen met Yvonne Willemsen van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) op tot harmonisatie van Europese wet- en regelgeving. Dat zal ervoor zorgen dat anal=isten gemotiveerder aan het werk gaan en dat dit soort samenwerkingen uiteindelijk meer resultaten kunnen opleveren.
De SCTF is een mooi rolmodel maar de vraag is hoe schaalbaar het is. De instanties hebben hun knapste koppen bijelkaar gezet, het zal lastig zijn veel meer van dit talent te werven. Deze samenwerking is bemoedigend, maar staat nog heel erg in de kinderschoenen. ‘Er zijn zeker lichtpuntjes, maar we moeten van ver komen’, aldus oud Fiod-man Van Leusden tegen het FD.
