Volgens de kwartiermakers, die hun bevindingen hebben gepresenteerd in hun zesde tussentijdse rapport, moet de controle van de Europese CSRD-richtlijn, de nieuwe wet- en regelgeving voor duurzaamheidsverslagen, niet uitsluitend aan accountants worden overgelaten. Er moeten ook andere partijen bij betrokken worden. Accountants hebben momenteel al een zeer volle agenda en laten bovendien nog te weinig verbetering zien.
Consultatie
De verantwoordelijke minister van Financiën, Sigrid Kaag, die inmiddels demissionair is, lijkt ook open te staan voor deze oplossing. Ze erkent dat dit kan bijdragen aan een bredere betrokkenheid van professionals bij de controle van duurzaamheidsverslaggeving en dat dit voordelen kan opleveren.
Kaag heeft toegezegd deze kwestie op te nemen in de consultatie van de wetgeving waarin de nieuwe duurzaamheidsregels worden vastgelegd. Volgens de Europese richtlijn wordt in principe de accountant aangewezen als de persoon die de nieuwe duurzaamheidsregels moet controleren, op het moment dat deze ook al door de boeken gaan. De regels zijn in eerste instantie van toepassing op beursgenoteerde bedrijven vanaf boekjaar 2025, en een jaar later op een nog veel grotere groep ondernemingen.
Accountants zijn tegen
De zogeheten, Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), biedt lidstaten de mogelijkheid om in hun nationale wetgeving andere partijen aan te wijzen voor de uitvoering van deze controles. Het feit dat Nederland deze optie lijkt te willen benutten, komt als een flinke tegenvaller voor de accountants. Zij gingen er namelijk vanuit dat zij deze taak simpelweg zouden krijgen toegewezen.
Ze beschouwen het werk als goed passend bij hun huidige financiële controles, die zij als enige mogen uitvoeren. Daarnaast biedt het hen de mogelijkheid om hun aangetaste reputatie, veroorzaakt door schandalen, op te vijzelen door zich in te zetten voor het oplossen van een maatschappelijk probleem.
De beroepsorganisatie NBA is dan ook geen voorstander van andere controleurs dan accountants. Een woordvoerder merkt op: “Het is niet heel logisch, omdat er een aantal juridische hobbels zijn’, zegt een woordvoerder. ‘Het gaat om de kwaliteit van de controles, en het is heel ingewikkeld om de standaarden die nu al voor accountants gelden op te gaan leggen aan andere controleurs.”
Ernstige tekortkomingen
De NBA benadrukt tevens dat duurzaamheidsnormen een integraal onderdeel vormen van het jaarverslag, dat exclusief door accountants wordt ondertekend. “Kantoren zijn zich nu daarom ook al een tijdje aan het voorbereiden op ESG-controles.”
Kwartiermakers Marlies de Vries en Chris Fonteijn, die na ruim drieënhalf jaar inzet eind november hun eindrapport zullen presenteren, wijzen echter op het tekort aan accountants dat momenteel al bestaat. Daarnaast zijn ze kritisch over de reacties van de sector op het recente onderzoek van de AFM naar de aanpak van potentiële fraude tijdens accountantscontroles. Dit onderzoek heeft aangetoond dat er ernstige tekortkomingen zijn in de inventarisatie van frauderisico’s.
Oude patronen
De kwartiermakers beschouwen de reacties van de sector als een teken van ‘oude’ patronen. Ze stellen zich de vraag of er wel sprake is van exclusiviteit voor het accountantsberoep, gezien de voortdurende discussie over de omgang met fraude en een onvoldoende professioneel kritische houding. Deze zorg is eveneens relevant in het licht van de uitbreiding van taken die accountants krijgen bij duurzaamheidsverslaggeving.
Volgens de kwartiermakers getuigen de reacties van accountants van een toegeeflijke houding, ondanks dat de sector al enkele jaren beweert bezig te zijn met een cultuurverandering. “Wil de beroepsgroep voldoende zelfkritisch zijn én geen kwartiermakers meer nodig hebben, dan is het noodzakelijk dat zij over deze patronen heen groeit. Dergelijke patronen beperken een open en lerende houding, die nodig is om te leren van fouten en om te verbeteren.”
Sector verder helpen
In hun recentste tussentijdse rapport brachten De Vries en Fonteijn ook andere gevoelige kwesties ter sprake. Volgens hen doet de discussie over de Portugese accountants van Cravo Fortes Antao bij Value8 onvoldoende recht aan het vrije verkeer van personen en diensten binnen de EU. Ze zijn van mening dat de bezorgdheid over de kwaliteit van de controle door dit relatief kleine en onervaren kantoor kan worden aangepakt door middel van streng toezicht, waarvoor de AFM de juiste capaciteiten heeft.
Bij de discussie over investeringen door private equity in de accountancy missen de kwartiermakers ook een zekere nuance, aangezien dit niet uitsluitend risico’s met zich meebrengt. Ze benadrukken dat accountants ook opereren op een vrije markt en dat investeringen de sector verder kunnen helpen. De AFM heeft onlangs gewaarschuwd voor de risico’s van private-equity-investeringen in verschillende firma’s. Daarbij wordt met name gewezen op de focus op rendement, terwijl de sector juist meer inspanningen moet leveren om de kwaliteit te verbeteren.
