De zaak bij de Accountantskamer
Het ging in deze zaak om een accountant die een melkveehouder als klant had. De melkveehouder gaf aan dat hij zijn onderneming wilde uitbreiden. Daarvoor was wel een grote investering nodig van € 12 miljoen, wat resulteerde in een teruggaaf van btw van € 2,2 miljoen euro. Wat opvallend was, is het feit dat het financieel slecht ging met de melkveehouder. De transactie was alleen al om die reden opvallend. Op een gegeven moment biecht de melkveehouder de fraude op, maar de accountant heeft dit niet aan de Belastingdienst bekendgemaakt, ook niet toen de Belastingdienst navraag bij hem deed in deze zaak. De op hem rustende geheimhoudingsplicht zou de accountant ervan hebben weerhouden om de fraude te melden bij de Belastingdienst of een witwasmelding te doen. Overigens had de accountant de melkveehouder wel verzocht om de onjuiste aangifte te corrigeren, maar dit had de melkveehouder geweigerd.
Oordeel Accountantskamer
In de Verordening gedragscode (VGC, inmiddels vervangen door de VGBA) is een verplichting opgenomen tot geheimhouding van vertrouwelijke informatie, waarop een uitzondering kan worden gemaakt indien wettelijk of beroepshalve een recht of plicht tot bekendmaking aan een derde bestaat. Tot die wettelijke voorschriften behoren verplichtingen tot openbaarmaking, bijvoorbeeld op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft). Daarnaast is in de VGC bepaald dat een accountant in een situatie kan komen te verkeren waarin hij verplicht is, of waarin het maatschappelijk juist is, vertrouwelijke informatie bekend te maken. De Accountantskamer heeft geoordeeld dat er in de voorliggende zaak sprake was van een situatie waarin een dergelijke plicht tot bekendmaking bestond. Het fundamentele beginsel van integriteit, zoals eveneens opgenomen in de VGC, brengt met zich mee dat de accountant vermijdt dat hij in verband wordt gebracht met materieel onjuiste informatie. In dit verband merkt de Accountantskamer ook op dat in de VGC het geconfronteerd worden met fraude expliciet wordt genoemd als een situatie waarin de accountant zich van juridisch advies kan voorzien om te bepalen of hij vervolgens al dan niet verplicht is de fraude aan de daarvoor aangewezen instanties te melden.
De Accountantskamer heeft geoordeeld dat, gelet op de omvang van de fraude en het maatschappelijk belang als sprake is van een fraude met gemeenschapsgeld van een dergelijke orde, het van de accountant kon worden geëist dat hij, met doorbreking van zijn geheimhoudingsplicht, aan de Belastingdienst meldde dat de ingediende btw-aangiften onjuist waren.
Vragen en antwoorden in de Tweede Kamer
De vragen van de Tweede Kamerleden richtten zich vooral op de geheimhoudingsplicht van de accountant en de vraag of deze ingeperkt wordt in het geval van een vermoeden van een omvangrijke (fiscale) fraude, en of de meldplicht verruimd is door bovengenoemde uitspraak.
Volgens minister Dijsselbloem (brief nr. FM/2015/291U) is in de VGC is een geheimhoudingsplicht opgenomen die erop neerkomt dat geen vertrouwelijke informatie buiten de accountantspraktijk bekend wordt gemaakt, tenzij de accountant is gemachtigd tot bekendmaking over te gaan of op grond van een wettelijk voorschrift dan wel beroepshalve daartoe een recht of plicht bestaat. De in de uitspraak aangehaalde gevallen waarin wél vertrouwelijke informatie moet worden verstrekt volgen uit de VGC en er is in die zin dus géén sprake van een beperking of een verruiming.
Op de vraag of de minister het wenselijk acht om door middel van wet- of regelgeving helderheid te creëren over wanneer een accountant een meldplicht heeft aan de Belastingdienst of andere instanties, antwoordt hij ontkennend. Volgens Dijsselbloem biedt de bestaande wet- en regelgeving voldoende aanknopingspunten voor de meldplicht van accountants bij fraude.
Tot slot enkele aandachtspunten voor accountants in vergelijkbare situaties:
- Let goed op signalen van een onjuiste aangifte.
- Wijkt het bedrag substantieel af van een reguliere aangifte van uw cliënt? Let extra goed op en controleer de facturen goed.
- Past de activiteit die leidt tot een grote teruggave in het grotere plaatje van de cliënt? Is het normaal dat bij een bedrijf waar het financieel slecht mee gaat opeens een hele grote investering wordt gedaan?
- Check ook de bankgegevens om te zien of de facturen afgeboekt zijn.
- Als de gegevens die u krijgt van uw cliënt onbevredigend zijn, is het raadzaam alsnog informatie te vragen of de verkregen informatie te verifiëren.
- Als u als accountant twijfelt of u het voorval moet melden of niet, is het raadzaam om juridisch advies in te winnen.
