Het CPB publiceerde vandaag de doorrekening van tien partijprogramma’s. De uitkomst: defensie-uitgaven zetten de toon. Veel partijen kiezen voor bezuinigingen in de zorg of hogere belastingen om ruimte te maken. De verschillen zijn groot, zowel in lastenverdeling als in koopkrachtbeeld en staatsschuldpad. In deze blog zetten we de belangrijkste lijnen uit de CPB doorrekening partijprogramma’s op een rij, met oog voor begroting, zorg en fiscale keuzes.
Wat rekent het CPB door en waarom?
Het CPB legt de plannen van partijen naast een basispad. Dat basispad bevat bestaand beleid en verwachte trends. Zo wordt zichtbaar welke keuzes partijen maken en wat dat betekent voor economie, begroting en lasten.
Defensie als budgettaire breekijzer
De NAVO-norm vraagt om een aanzienlijke ophoging. Richting 2030 is circa €6 mrd extra per jaar nodig. Vanaf 2035 loopt dat op naar ongeveer €19 mrd. Niet alle partijen dekken die latere stap volledig af. Dit dwingt tot keuzes elders in de begroting. Daardoor schuiven zorg, sociale zekerheid en ontwikkelingssamenwerking naar voren als dekkingsbronnen.
Lasten schuiven: wie betaalt wat?
- GroenLinks-PvdA verhoogt de lasten het meest en legt het accent bij bedrijven. Daarmee ontstaat ruimte om huishoudens te ontzien.
- D66 kiest eveneens voor hogere lasten bij bedrijven, mede via milieugerelateerde heffingen. Huishoudens gaan ook iets meer betalen, maar minder dan in het basispad.
- CDA blijft dicht bij het basispad. De ‘vrijheidsbijdrage’ combineert aanpassingen in inkomstenbelasting, btw en winstbelasting, met per saldo beperkte afwijking.
- VVD en JA21 bewegen juist de andere kant op met lastenverlichting. Bij de VVD dalen de lasten ten opzichte van het huidige beleid. JA21 zet de grootste stap omlaag, vooral bij vermogen en winst. Dit leidt tot een ander beeld voor koopkracht en schuldontwikkeling.
Zorguitgaven: terugdraaien, versoberen of juist uitbreiden?
Zorg is bij veel partijen een grote dekkingspost. Het door het demissionaire kabinet voorgenomen halveren van het eigen risico wordt vaak teruggedraaid. Sommige partijen verhogen het eigen risico verder. Daarnaast zien we versoberingen in het basispakket of in langdurige zorg en ggz. Uitzondering is GroenLinks-PvdA, dat de zorguitgaven juist laat oplopen ten opzichte van het basispad. Per saldo groeit de zorg ook bij bezuinigende partijen, maar minder hard dan zonder ingreep.
Ontwikkelingssamenwerking: veelal omlaag
Verschillende partijen, waaronder VVD, BBB en JA21, snijden in de OS-budgetten. Dat levert snel financiële ruimte op, maar heeft implicaties voor internationale afspraken en lange-termijnprioriteiten.
Koopkracht: spreiding en accenten
In het koopkrachtbeeld springen verschillen in inkomensgroepen in het oog. GroenLinks-PvdA laat een bovengemiddelde stijging zien, vooral aan de onderkant. CDA komt ongeveer op het basispad uit, VVD en D66 zitten er licht boven. De verdeling tussen huishoudens en bedrijven, en de inzet van gerichte maatregelen, bepalen hier de score.
Staatsschuld en vergrijzingsbestendigheid
Op de lange termijn vallen vooral keuzes rond AOW-leeftijd, zorggroei en structurele ombuigingen op. VVD laat het meest gunstige schuldpad zien, mede door snellere AOW-stijging en rem op zorguitgaven. Andere partijen accepteren een hogere schuldquote, of kiezen voor lastenstijging om uitgaven te dekken.
Uitvoerbaarheid: grenzen bij de Belastingdienst
Het CPB wijst op uitvoerbaarheid. Nieuwe schijven, hogere btw of verzilverbare heffingskortingen zijn niet automatisch snel in te voeren. De ICT-capaciteit van de Belastingdienst is tot en met 2029 beperkt. Dat maakt de volgorde en timing van maatregelen bepalend voor de haalbaarheid.
Wat betekent dit voor de formatie?
De CPB doorrekening partijprogramma’s maakt de ruilvoet zichtbaar: defensie versus zorg, lasten bij bedrijven versus huishoudens, korte versus lange termijn. In de formatie zal de vraag draaien om mix, tempo en uitvoerbaarheid. Bovendien speelt de keuze of en hoe de stap naar 2035 voor defensie structureel wordt gedekt.
CPB doorrekening verschaft helderheid
De doorrekening toont scherpe keuzes. Defensie drukt op de begrotingsruimte, zorg en belastingen bewegen mee. De koopkracht verschilt per partij en inkomensgroep, terwijl de uitvoerbaarheid grenzen stelt. Wie de komende maanden de formatie volgt, kijkt dus niet alleen naar bedragen, maar ook naar timing, verdeling en ICT-haalbaarheid. De CPB doorrekening partijprogramma’s biedt daarvoor een helder startpunt.
Zie jij door de bomen het fiscale bos ook niet meer?
