Nederland staat voor grote keuzes. Niet alleen over geld, maar ook over verdeling. Wie betaalt de kosten van klimaatbeleid, vergrijzing en defensie? De 18e Studiegroep Begrotingsruimte legt de nadruk op een vaak vergeten aspect van fiscaal beleid: de rechtvaardigheid tussen generaties. Jonge mensen betalen straks voor besluiten die nu worden genomen. De Studiegroep adviseert daarom expliciet rekening te houden met fiscale rechtvaardigheid en de impact van beleid op huidige én toekomstige generaties.
Wat is intergenerationele rechtvaardigheid?
Intergenerationele rechtvaardigheid gaat over de eerlijke verdeling van lasten en baten tussen generaties. Het centrale idee: wat we vandaag besluiten, heeft gevolgen voor mensen die nu nog jong zijn — of zelfs nog geboren moeten worden.
Als de overheid nu structureel geld leent voor beleid zonder dekking, komen die kosten later terecht bij jongere generaties. Hetzelfde geldt als duurzame investeringen worden uitgesteld. De Studiegroep pleit daarom voor een begrotingsbeleid dat niet alleen kijkt naar het saldo, maar ook naar wie er profiteert en wie (uiteindelijk) betaalt.
Waarom speelt dit nu?
Verschillende factoren maken deze vraag actueler dan ooit:
- De vergrijzing zorgt voor hogere kosten voor AOW en zorg;
- De klimaattransitie vraagt om forse investeringen op korte termijn;
- Defensie-uitgaven stijgen, deels als reactie op mondiale spanningen;
- De rente op staatsleningen is gestegen, waardoor lenen duurder wordt.
Als deze kosten worden doorgeschoven zonder structurele dekking, draagt een kleinere en jongere groep in de toekomst een steeds zwaardere last.
Wat adviseert de Studiegroep?
De Studiegroep doet drie aanbevelingen die recht doen aan de belangen van toekomstige generaties:
- Maak de effecten op generaties expliciet.
- Bij nieuwe beleidsvoorstellen moet inzichtelijk zijn wat de gevolgen zijn voor verschillende leeftijdsgroepen, nu en later.
- Zorg voor structurele dekking van uitgaven.
Tijdelijke meevallers mogen niet worden gebruikt voor structurele lasten. Anders verschuift het probleem naar de toekomst en dus naar een volgende generatie.
Investeer verantwoord in brede welvaart
Investeringen in bijvoorbeeld onderwijs of duurzaamheid kunnen tijdelijk het saldo verslechteren, maar zijn op termijn positief voor toekomstige generaties. Die baten moeten ook worden meegewogen.
Het belastingstelsel als verdelingsinstrument
De manier waarop belasting wordt geheven, heeft directe invloed op generatieverhoudingen. Denk aan:
- Belasting op arbeid raakt jongere werkenden;
- Heffingen op consumptie en vervuiling stimuleren duurzaam gedrag;
- Fiscale voordelen voor vermogensopbouw komen vaak terecht bij oudere generaties.
Een evenwichtig belastingstelsel houdt rekening met deze verschillen. Volgens de Studiegroep is het tijd om ook generatie-effecten standaard mee te nemen in fiscale afwegingen. Dat is immers wel zo eerlijk.
Conclusie: fiscale rechtvaardigheid vraagt om doordacht beleid
De Studiegroep Begrotingsruimte benadrukt het belang van fiscale rechtvaardigheid tussen generaties. In een tijd van structurele druk op de begroting, moet de overheid expliciet afwegen wie de lasten draagt. Voor fiscaal en financieel professionals is dit een thema dat vraagt om nieuwe inzichten en een bredere blik. Eerlijke verdeling begint bij doordacht beleid — en bij adviseurs die dat beleid kunnen duiden.
Wil jij ook eenvoudig en snel toegang tot fiscale kennis?
