De samenwerking tussen de Belastingdienst en fiscaal dienstverleners bepaalt in hoge mate hoe soepel het mkb fiscaal compliant blijft. In de basis gaat het goed, maar in de dagelijkse praktijk ontstaat frictie. Vooral bij complexe dossiers. Dat kost tijd, vertrouwen en kwaliteit. Dit blijkt uit het recente onderzoek ‘Een waarde(n)volle samenwerking’, uitgevoerd door adviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF) in opdracht van de Belastingdienst. In dit artikel hebben we de belangrijkste bevindingen op een rijtje gezet.
Een goede samenwerking komt beide partijen ten goede
Een sterke samenwerking Belastingdienst en fiscaal dienstverleners houdt het hoge niveau van fiscale compliance in stand. Al jaren vindt afstemming plaats via kennisuitwisseling, horizontaal toezicht en overleg op beleidsniveau. Vertrouwen is daarin een cruciale factor. Het onderzoek bevestigt: de basis is goed en de naleving hoog. Toch botst het in de uitvoering. Vooral als dossiers afwijken van de standaard en om meer duiding vragen.
Waar gaat het nu mis? Vijf frictiepunten
De onderzoekers onderscheiden enkele terugkerende oorzaken van gedoe in de uitvoering:
- Wantrouwen in de interactie
Fiscaal dienstverleners ervaren herhaalde, zeer gedetailleerde informatieverzoeken als teken van wantrouwen. Dat belemmert open overleg en kan de bereidheid tot meedenken verlagen. - Ongelijke spelregels in de beleving
Deadlines en sancties voelen voor ondernemers strikter dan voor de Belastingdienst. Procedures kunnen lang duren, wat irritatie oproept. - Weinig ruimte voor menselijke maat
Veel communicatie verloopt per mail of brief, waardoor nuance en maatwerk lastiger worden. - Weinig bekendheid met elkaars rol
Onbekendheid met elkaars taken en grenzen vergroot misverstanden en frictie. - Kennis- en capaciteitsverschillen
Nieuwe medewerkers hebben niet altijd voldoende inwerktijd, wat doorverwijzingen en vertraging oplevert.
Goed nieuws: waarden komen grotendeels overeen
Belastingdienst en fiscaal dienstverleners delen kernwaarden als verantwoordelijkheid, zorgvuldigheid, deskundigheid, bereikbaarheid en transparantie. Ook maatwerk en onbevooroordeeld handelen worden breed gedragen. De verschillen zitten vooral in accenten: de Belastingdienst weegt rechtsstatelijkheid en het collectieve belang zwaarder; fiscaal dienstverleners benadrukken onafhankelijkheid en vertrouwelijkheid voor het individuele belang van de ondernemer. Die verschillende accenten vloeien logisch voort uit de verschillende rollen.
Waarom is er dan toch frictie? Drie dieperliggende oorzaken
Het onderzoek laat zien dat frictie niet primair ontstaat door botsende waarden. Drie andere factoren tellen namelijk zwaarder:
- Beperkt rolbewustzijn
Onvoldoende zicht op het ‘waarom’ achter elkaars keuzes zorgt voor ruis. - Hardnekkige beelden en weinig persoonlijk contact
Negatieve ervaringen worden snel veralgemeniseerd. Te weinig direct contact belemmert correctie van die beelden. - Contextdruk
Complexe en wisselende wetgeving, capaciteit en sluiting van lokale kantoren maken zorgvuldig, transparant en bereikbaar werken moeilijker.
Wat levert goede samenwerking op?
Wanneer rolbewustzijn en bereikbaarheid toenemen, ontstaat meer voorspelbaarheid. Dossiers escaleren minder snel. De ‘juiste heffing’ komt beter in beeld dankzij sneller overleg, heldere motivering en passend maatwerk. Het vertrouwen in elkaars intenties groeit. Dat maakt de Belastingdienst betrouwbaarder in de ogen van ondernemers en geeft fiscaal dienstverleners meer handelingsruimte binnen de regels. Dit is precies het effect dat de gemengde sessies in het onderzoek lieten zien: wederzijds begrip nam toe zodra men elkaar sprak over casus en rol.
Van frictie naar flow: vier concrete verbeterlijnen
Op basis van het onderzoek worden vier praktische verbetertrajecten duidelijk.
- Stuur op consistente rolinvulling
Maak expliciet hoe kernwaarden in besluitvorming landen. Geef medewerkers houvast: wanneer volstaat dossierinformatie, wanneer is extra bewijs nodig en wanneer kies je bewust voor maatwerk? Dit vergroot voorspelbaarheid en vermindert ‘wantrouwen door de procedure’. - Versterk vaardigheden en vaktechniek
Investeer in opleiding, intervisie en casuïstiekbespreking. Combineer nieuwe en ervaren collega’s. Oefen met rollenspellen rond communicatie, proportionaliteit en het bepalen van de juiste heffing. Zo komen waarden van papier tot praktijk. - Maak persoonlijk contact standaard bij niet-standaard dossiers
Leg in processen vast waar bellen ‘kan, mag en moet’. Richt regionale of thematische schakels in met directe bereikbaarheid. Dat voorkomt mailcarrousels en versnelt duiding. - Deel inzichten en leer samen
Zet de gespreksreeks uit het onderzoek door. Deel uitkomsten breed, ook met koepels en kantoren. Neem fiscaal diensteverleners op in interne opleidingen als gastdocent of stageplek. Zo groeit begrip voor elkaars context en keuzes.
Wat vraagt dit van beide kanten?
Belastingdienst (MKB en uitvoeringsketens): maak keuzes navolgbaar, borg proportionaliteit in informatieverzoeken en bewaak doorlooptijden. Blijf richting wetgever signaleren waar inconsistenties uitvoering raken.
Fiscaal dienstverleners: lever volledig en gestructureerd aan, communiceer expliciet over beroepsregels rond onafhankelijkheid en geheimhouding, en spreek intern kwaliteitsnormen af. Dat verkleint de variatie in dossierkwaliteit.
Gezamenlijk: normaliseer het gesprek over waarden, rol en casuïstiek. Plan vaste overlegmomenten per regio of thema, met directe lijnen voor complexe gevallen.
Conclusie: iedereen heeft baat bij meer voorspelbaarheid
De kern is helder: waarden liggen dicht bij elkaar. De spanning zit vooral in rol, beeldvorming en context. Wie inzet op consistente rolinvulling, vakkundige uitvoering, gericht persoonlijk contact en gezamenlijke leerprocessen, oogst directe winst: minder escalatie, snellere duiding en meer vertrouwen. Dat is goed voor ondernemers, voor de Belastingdienst en voor de hele beroepsgroep.
Wil je meer grip op je fiscale processen?
