Meer contact tussen ambtenaren en politici. Kamerleden moeten de mogelijkheid hebben ambtenaren rechtstreeks te benaderen. Zij worden nu soms door de politiek met onmogelijke opdrachten opgezadeld. Als er meer direct contact is komt de Kamer er ook eerder achter als er iets mis. Zo kan ook sneller betere regelgeving worden gemaakt.
Te makkelijk ‘ja’
Dat is wat deskundigen Sandra van Thiel en Guido Enthoven adviseren. Van Thiel is hoogleraar bestuurskunde, en Enthoven, oprichter van het Instituut Maatschappelijke Innovatie. En vielen beide CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt bij, die ook rechtstreeks contact met ambtenaren wil. Ze werden gehoord door de Tijdelijke Commissie Uitvoeringsorganisaties die onderzoekt hoe de overheid met de burger omgaat en hoe dat anders kan.
Volgens Van Thiel zeggen ambtenaren vaak te makkelijk ‘ja’ tegen wensen van de Kamer of minister. “Ze willen graag de minister een plezier doen en zeggen te vaak dat ze het wel even fixen.” Voorbeelden waar het fout gaat zijn de problemen met de kinderopvangtoeslag en herkeuring voor het aanvragen van een rijbewijs bij het CBR, schrijft Trouw.
Contact via minister
Wetten zijn vaak te ingewikkeld. De Tweede Kamer is vaak te laat met het ontdekken dat de regels te moeilijk zijn om uit te voeren. Enthoven: “Signalen van ambtenaren gaan laag voor laag naar de top van het ministerie. Het is net een fluisterspelletje. Iedere keer wordt een boodschap doorgegeven en aan het einde is de strekking veranderd. Dan vertelt de minister de Kamer dat het goed gaat terwijl de werkvloer een andere boodschap wilde afgeven.”
Het is nu niet mogelijk voor Kamerleden om informatie op te vragen bij ambtenaren. Het contact verloopt via de minister. Deze regel werd hersteld door toenmalig premier Wim Kok. Hij signaleerde eind jaren negentig dat ambtenaren te vaak een eigen politieke agenda hadden. Kamerleden kregen daardoor vaak selectieve informatie. Ambtenaren worden niet gekozen en leggen ook geen politieke verantwoording af.
Praktijk
Die praktijk is volgens Enthoven te ver doorgeschoten. Er is de afgelopen decennia wel vaker gepleit voor ‘meer ontspanning’. Daar moet nu werk van gemaakt worden, aldus Enthoven. De uitvoerende organisaties kunnen beter vertellen hoe wetten in de praktijk werken. Die informatie moet worden verstrekt. De uitleg over de politieke afweging kan aan de minister worden overgelaten.
Volgens Omtzigt worden kritische ambtenaren soms weggehouden als hij met zijn collega’s op bezoek komt. Zo komen signalen van de werkvloer niet naar voren.” De Tweede Kamer is zeker niet zonder schuld stelt Omtzigt. Zo wordt het Belastingplan 2021 behandeld. Deze bestaat uit tien afzonderlijke wetten die de Kamer niet in een paar dagen kan doorgronden. “Het parlement komt in actie als er een schandaal is, maar dan is het al te laat.”, aldus Omtzigt in Trouw.
