Het toeslagenstelsel kan veel eenvoudiger worden gemaakt, maar dat gaat ten koste van maatwerk en snelheid. Dat is de conclusie van een interdepartementale beleidsonderzoek (IBO) naar mogelijke verbeteringen. Staatssecretaris van Financiën Menno Snel heeft het rapport Eenvoud of maatwerk naar de Tweede Kamer gestuurd.
Het ministerie van Financiën gaf ruim een jaar geleden opdracht voor het onderzoek. Zoals bekend is er al jaren sprake is van veel terugvorderingen bij de zorgtoeslag, de huurtoeslag, het kindgebonden budget en de kinderopvangtoeslag. Het gaat vaak om hoge bedragen. Bovendien maken veel mensen geen gebruik van hun recht op een voorschot. De Belastingdienst nam maatregelen om het aantal bijstellingen te verminderen, maar zonder voldoende resultaat.
Maatwerk maakt stelsel complex
De IBO-werkgroep concludeert dat het huidige stelsel gebaseerd is op maatwerk en tijdigheid. Bij elke toekenning wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de aanvrager. Met tijdigheid wordt bedoeld dat huishoudens geen bedragen voor hoeven te schieten, maar een voorschot krijgen.
Maatwerk en tijdigheid maken het stelsel complex. In de praktijk blijkt dat het voor veel mensen lastig is om voorspellingen te doen over hun persoonlijke omstandigheden. Wijzigingen worden bovendien niet altijd doorgegeven of te laat, aldus de onderzoekers die werkzaam zijn op verschillende ministeries. Het resulteert in bijstellingen voor ongeveer vijftig procent van alle toeslagen.
Toeslagen op basis van maandinkomen
De werkgroep heeft een aantal suggesties voor verbeteringen. Toeslagen kunnen bijvoorbeeld grotendeels gebaseerd worden op het inkomen van twee jaar eerder in plaats van het geschatte actuele inkomen. Een andere optie is een toekenning op basis van het maandinkomen. Er is dan geen sprake meer van een voorschot maar van een definitief bedrag. Nadeel is dat de bedragen per maand kunnen verschillen en dat veranderingen met vertraging doorwerken in de toeslag.
Keuze tussen gerichtheid en begrijpelijkheid
Staatssecretaris Snel noemt het rapport heel verhelderend. Het maakt volgens hem duidelijk dat er een keuze moet worden gemaakt tussen enerzijds gerichtheid en tijdigheid en anderzijds begrijpelijkheid en zekerheid. De staatssecretaris verbindt nog geen conclusies aan het onderzoek. De regering wacht nog op de uitslag van een breder onderzoek naar een herziening van het toeslagenstelsel op lange termijn. Er wordt onder meer gekeken naar de koppeling met de inkomstenbelasting, inkomstenondersteuning en de toekenning van taken aan andere overheden.
