‘Lokale overheden moeten meer ruimte krijgen om zelf belastingen te heffen’, zegt Jan van Zanen, voorzitter gemeentekoepel VNG en VVD-burgemeester van Utrecht. ‘De gemeenten krijgen er steeds meer taken bij, maar niet de middelen om ze naar eigen inzicht in te vullen.’
Miljard euro extra
Het kabinet trekt deze regeringsperiode ruim een miljard euro extra uit voor de jeugdzorg. Met die toezegging in de voorjaarsnota geeft minister Wopke Hoekstra van Financiën gehoor aan de noodkreet van de gemeenten. Zij waarschuwden in mei al dat ze de jeugdzorg moeten afstoten zonder extra budget.
Incidenteel geld
Van Zanen stelt tegenover het FD dat de missie nog niet geslaagd is. Hij is teleurgesteld dat het om incidenteel geld gaat. Dit jaar krijgen gemeenten er 420 miljoen bij, en in 2020 en 2021 ieder jaar 300 miljoen euro. De VNG had om jaarlijks 490 miljoen gevraagd. ‘Dit aanbod geeft de gemeenten wat lucht, zeker in het eerste jaar. Maar ik vind het jammer dat de structurele dekking uitblijft.’
Onderzoek naar hulpvraag
Het kabinet wil eerst onderzoek of de enorme groei in de hulpvraag blijvend is of dat er sprake is van een ‘boeggolf’, doordat gemeenten sneller problemen signaleren en aanpakken. Er zou sprake kunnen zijn van een ‘minder meer’-effect op langere termijn, ziet ook Van Zanen. ‘Maar nul zal het niet worden.’
Jeugdzorg gedecentraliseerd
Gemeenten namen in 2015 de taken in de jeugdzorg over van de landelijke overheid. Die overheveling ging gepaard met een bezuiniging van 450 miljoen. Sindsdien is het aantal jongeren dat jeugdzorg ontvangt gestegen tot bijna 430.000, een stijging van 12 procent. ‘Wij konden zogenaamd met minder toe, omdat gemeenten zouden worden samengevoegd. Die operatie is afgeblazen, maar de korting is ingeboekt en gebleven’.
Zelf belasting heffen
Om krachtig en doelmatig te kunnen opereren moeten gemeenten zelf meer belastingen kunnen heffen, vindt de VNG-voorzitter. Zij hebben dan meer om naar eigen inzicht te besteden. De noodzaak wordt steeds groter. Nu dekken gemeentebelastingen slechts 10 tot 15 procent van het lokale budget. De rest komt uit het Gemeentefonds, dat gevuld wordt door de belastinginkomsten van het Rijk. Vergeleken met andere landen, waar gemeenten doorgaans 30 tot 40 procent van de eigen inkomsten heffen, geeft Nederland haar lokale overheden weinig autonomie. De VNG wil de eigen belastingheffing verhogen naar 25 procent van het lokale budget. ‘De lasten voor de burger blijven gelijk.’
Meer armslag
Door de herverdeling van ongeveer 4 miljard euro hebben gemeenten meer armslag om zelf te bepalen hoe de beschikbare budgetten besteed worden. ‘Hef je zelf, dan kun je teruggaan naar je kiezers en vragen wat zij belangrijk vinden. En of zij bereid zijn daar iets meer voor te betalen, of dat het wat soberder moet op andere gebieden.’
