In de strijd tegen witwassen wil het kabinet het makkelijker maken voor banken om gegevens van klanten uit te wisselen. De Raad van State is echter fel tegen. De privacy van rekeninghouders komt daarmee verder in gevaar en het kan bovendien leiden tot uitsluiting en discriminatie. Ondanks het negatieve advies van de Raad stuurt het ministerie van Financiën waarschijnlijk toch op korte termijn een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer.
Gezamenlijke transactiemonitoring
De banken staan op hun beurt onder toenemende druk van toezichthouders om witwaspraktijken op te sporen. De eisen de worden gesteld aan de banken zorgen voor hoge kosten. Transactiecontrole kost banken naar schatting circa €1,5 miljard op jaarbasis. Een betere samenwerking tussen banken zou dit efficiënter en goedkoper maken.
Uit de recent gepubliceerde besluitenlijst van de ministerraad blijkt dat het kabinet de problemen ziet en erkent. Daarom willen ze een lang gekoesterde wens van sector mogelijk maken. Namelijk een ‘gezamenlijke transactiemonitoring voor banken’.
Ongekende schaal
Daarmee zou het kabinet een controversiële stap zetten. De Raad van State liet eerder weten dat de plannen van het ministerie veel te ver gaan. Het belangrijkste adviesorgaan van de overheid noemde de schaal waarop de transacties zullen worden gemonitord ‘ongekend’. De vertrouwelijkheid van zakelijke en particuliere komen daarmee in het geding. Bovendien zou het kunnen leiden tot uitsluiting en discriminatie, schreef de Raad van State in juni in een advies.
Uitsluiting
De sectoren waar nog altijd veel cash in omgaat klagen nu al over uitsluiting. Zo hebben bijvoorbeeld bedrijven in de metaal- en schroothandel nu al grote moeite met het openen van een bankrekening. De vrees is dan ook dat die zogeheten categorale uitsluiting alleen maar zal toenemen als banken gezamenlijk zullen optrekken.
Frank ‘t Hart, advocaat financieel recht, zegt dan ook dat het plan van het kabinet aan alle kanten rammelt. ‘Maar de politiek dendert door. Als je het advies van de Raad van State en de zorgen van privacy organisaties naast je neerlegt, dan moet je dat wel gemotiveerd doen.’
Transaction Monitoring Nederland
Volgens Financiën staan er voldoende waarborgen in het nieuwe wetsvoorstel. ‘De kritiek van de Raad van State is ter harte genomen’, laat de woordvoerder weten. Maar er worden geen details genoemd. Het adviesorgaan wil niet zeggen of het daarmee eens is. Wel zegt een woordvoerder dat Eerste en Tweede Kamerleden een beroep kunnen doen op het recht van voorlichting, pas dan gaat de Raad van State in op de inhoud van het nieuwe voorstel.
De banken hebben ondertussen alvast stappen gezet. De vijf grootste banken hebben in 2020 al de b.v. Transaction Monitoring Nederland (TMNL) opgericht. Waarin een database van bedrijfsrekeningen wordt beheerd. Na de wetswijziging zouden daar ook particuliere gegeven bijkomen. De database wordt met behulp van algoritmes gescand op verdachte patronen.
Verdachte transacties
De banken zijn erg enthousiast over de samenwerking. Al langere tijd zijn er klachten te horen uit de sector over de hoge kosten en magere resultaten van de individuele anti witwas maatregelen. Bij de grootbanken werken ruim 15.000 mensen fulltime om ongebruikelijke transacties op te sporen. Tussen 95% en 98% van die transacties blijken achteraf vals alarm. Bovendien is er te weinig capaciteit bij de overheid voor de volgende stap, namelijk veroordeling.
De Financial Intelligence Unit had vorig jaar 82 mensen in dienst en kreeg 1,2 miljoen meldingen van verdachte transacties binnen. De geschatte hoeveelheid witgewassen geld blijft bovendien stabiel tussen de €14 miljard en €18 miljard per jaar, aldus het FD.
