Het eindverslag van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is snoeihard. Het kabinet, de Tweede Kamer, de ministeries van Financiën en Sociale Zaken, de Nederlandse rechtspraak en natuurlijk de Belastingdienst hebben allemaal gefaald. Het is een treurige conclusie en schetst een beeld van een disfunctionele overheid.
Rechtsstaat
Het eindrapport met de titel ‘ongekend onrecht’ is het resultaat van het onderzoek dat de commissie afgelopen maanden deed naar de ontspoorde fraudejacht. De commissie onder leiding van Chris van Dam (CDA) is tijdens het onderzoek tot het besef gekomen dat de gedupeerde ouders jarenlang geen schijn van kans hadden. Vaak onder de druk van een oververhitte politieke behoefte aan fraudebestrijding.
Maar wie heeft er schuld? De commissie wijst niet alleen overheid breed naar ambtenaren, bewindslieden en Kamerleden, maar ook naar rechters. Omdat de grondbeginselen van de rechtsstaat zijn geschonden hebben ook de Tweede Kamer en de rechtspraak schuld, schrijft het FD.
Raad van State
En dat terwijl de volksvertegenwoordigers en de rechtspraak geen onderdeel waren van het parlementaire onderzoek. De spijkerharde wetgeving is de wetgever aan te rekenen. Die zorgde ervoor dat niet of nauwelijks recht kon worden gedaan aan mensen die zonder opzet een vergissing begingen. Zo krijgt de afdeling rechtspraak van de Raad van State ook een fikse terechtwijzing van de commissie.
Die afdeling heeft jarenlang ‘een wezenlijke bijdrage’ geleverd aan het in stand houden van de spijkerharde uitvoering van de regels. De commissie stelt dat hierdoor de rechten van burgers zijn ‘veronachtzaamd’ en de beginselen van behoorlijk bestuur zijn weggeredeneerd.
Bewindslieden
Ook zittende politici krijgen een veeg uit pan. Toenmalig staatssecretaris van Financiën Eric Wiebes, nu minister van Economische Zaken en Klimaat, werd al in 2017 persoonlijk op de hoogte gebracht door de Nationale Ombudsman van de problemen met de fraudejacht. Een maand na de melding liet Wiebes de Kamer weten dat ‘niets is gebleken van onnodige schade’ voor ouders van de stopzetting en terugvordering van de kinderopvangtoeslag.
De signalen van de disproportionele terugvordering kwamen ook bij toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher terecht. Maar die troffen ook daar dovemans oren. De opvolger van Wiebes, Menno Snel ‘vroeg niet door’ over de problemen, stelt de commissie. De affaire leidde eind 2019 tot zijn vertrek.
Afwikkeling
De gebrekkige informatievoorziening door het kabinet krijgt er ook van langs in het eindrapport. ‘Ontijdig, onvolledig en onjuist’, zijn de beladen kwalificaties. De informatievoorziening was zelfs ‘in meerdere gevallen ingegeven door gewenste juridische of politieke uitkomsten’.
In januari staat het eindverslag op de agenda van de Tweede Kamer. Het kabinet komt volgende week bijeen in het Catshuis om zich te buigen over een reactie op het rapport. Zo liet verantwoordelijk staatssecretaris Alexandra van Huffelen weten. Zij houdt zich momenteel bezig met de afwikkeling en hersteloperatie. Die volgens de commissie veel te lang op zich heeft laten wachten, aldus het FD.
