De ruime definitie van de term algemeen nut maakt controle van de voorwaarden complex. Maar door strakkere regels worden organisaties mogelijk onterecht niet erkent als algemeen nut beogende instelling (ANBI). Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën schrijft dit aan de Tweede Kamer. De Belastingdienst heeft volgens hem genoeg mogelijkheden om een ANBI-status in te trekken.
Strikte regels hebben keerzijde
De open normen hebben als gevolg dat elke aanvraag gecontroleerd moet worden en dat aanvragers soms de grenzen opzoeken, schrijft Vijlbrief. “Striktere regelgeving kan hiertegen helpen, maar heeft wel een keerzijde. Bij meer rigide normstelling zouden er mogelijk ook instellingen worden uitgesloten van de ANBI-regeling die in het maatschappelijk verkeer wel als ANBI worden beschouwd,” aldus de bewindsman.
Met zijn brief beantwoordt Vijlbrief vragen van VVD-Tweede Kamerlid Helma Lodders. Zij vroeg opheldering na berichtgeving door dagblad Trouw, opinieblad De Groene Amsterdammer en onderzoeksplatform Pointer. Veel organisaties met een ANBI-status zouden de belastingregels niet naleven. Bovendien zou het voor de Belastingdienst moeilijk zijn om de ANBI’s te controleren.
Belastingdienst maakt keuzes
Vijlbrief schrijft dat de fiscus voor het toezicht op ANBI-instellingen de gebruikelijke strategie volgt. Het is onmogelijk om toezicht te houden op alle individuele gevallen, zodat er keuzes moeten worden gemaakt. “De Belastingdienst zet capaciteit in op datgene waar de kans op niet-naleving het grootst is of de grootste impact kan hebben,” schrijft hij. De fiscus heeft hiervoor zo’n achttien fte’s beschikbaar, waarvan vijf zich vooral bezig houden met de publicatieplicht van ANBI’s.
Van de 44.000 ANBI’s zijn er in 2019 meer dan 4000 beoordeeld op de publicatie van onder meer de verlies- en winstrekening, een beleidsplan, het beloningsbeleid en een verslag van uitgevoerde activiteiten. Van 600 instellingen is vervolgens de ANBI-status ingetrokken. Dat was deels op initiatief van de Belastingdienst en deels op verzoek van de ANBI’s zelf. In 2018 ging het om 700 intrekkingen na een controle van 4200 ANBI’s.
Status wordt niet meteen ingetrokken
De staatssecretaris schrijft dat de status niet altijd meteen wordt ingetrokken. Vaak zijn ANBI’s niet op de hoogte van alle eisen. Ze krijgen dus een kans om alsnog te voldoen aan de publicatieplicht. Een directe intrekking van de status volgt alleen als een ANBI onvoldoende het algemeen nut dient of als er sprake is van substantiële particuliere belangen. “Hiermee heeft de Belastingdienst naar mijn mening voldoende mogelijkheid om een ANBI-status in te trekken,” aldus de bewindsman.
Vijlbrief verwijst verder naar een geplande wetswijziging over de ANBI’s. Het gaat onder meer om aangepaste integriteitseisen. De Tweede Kamer verzocht om die aanpassing. Op die manier wordt voorkomen dat organisaties een ANBI-status krijgen, terwijl ze in strijd handelen met de Grondwet of internationaal recht. “De wetswijziging is voor advies bij de Raad van State aanhangig gemaakt,” aldus de staatssecretaris.
